تور ارمنستان
نویسندگان ارمنی عصر سه‌شنبه یکم اردیبهشت‌ماه با همکاری بنیاد ملت،
شورای خلیفه‌گری ارامنه در تهران، مجله بخارا و هیات برگزار‌کننده یکصدمین
سالگرد نسل‌کشی ارمنیان برگزار شد.
علی دهباشی در مقدمهای جلسه را
این‌گونه آغاز کرد: «امروز مصادف است با روز کتابخوانی رمان» «پچپچه‌نامه»
اثر واروژان وسکانیان در 30 کشور جهان، که خود نویسنده یعنی آقای
وسکانیان در شهر برلین، مرکز موسسه‌ای که این مراسم را برگزار می‌کند،
کتابخوانی دارد.
این مراسم به مناسبت فرا رسیدن 24 آوریل 1915 که
مصادف است با یکصدمین سالگرد نسل‌کشی ارامنه در ترکیه عثمانی، برگزار
می‌شود خوشحالیم که در ایران نیز در کنار 30 کشور دیگر، همزمان این مراسم
برگزار می‌شود.
ادبیات زبان ارمنی دامنهای گسترده دارد و امروز در
جهان ادبیات جایگاهی شایسته یافته است. حضور ادبیات ارمنی در زبان فارسی
به قدمت طولانی حضور و زندگی ارمنیان در ایران میرسد اگر بخواهیم فقط
فهرستی از نویسندگان ارمنی که آثارشان به فارسی ترجمه شده است یا نویسندگان
و شاعران ارمنی که به فارسی نیز می‌نوشتند و میسرودند، بگوییم، ساعتی را
باید فقط به ذکر اسامی آنها بپردازیم. حضور ادبیات، نویسندگان و شاعران
ارمنی در زبان فارسی به ما این امکان را داده است تا از راه ادبیات بیشتر و
بیشتر با فرهنگ، تمدن و زبان ارمنی آشنا شویم. خوشحالم که امشب نیز یک
بار دیگر به تحلیل آثار نویسندگان ارمنی به ویژه آخرین اثر نویسنده معاصر
ارمنی، واروژان وسکانیان خواهیم پرداخت.»
در ادامه علی دهباشی از
آرداشس تومانیان، سفیر جمهوری ارمنستان در ایران دعوت می‌کند تا اولین
سخنران جلسه باشد، آلینا مانوکیان کار ترجمه سخنرانی ایشان را بر عهده
داشت. تومانیان در مورد ادبیات زبان ارمنی و ظلمهای تاریخی بر ملتش چنین
میگوید:«حضار گرامی و دست‌اندرکاران برگزاری شب نویسندگان ارمنی از حضور
شما و فرصتی که در اختیار ما قرار دادید از شما کمال تشکر را دارم. خیلی
خوشحالم که امشب در اینجا متفکران ایرانی جمع هستند، متفکرانی که بیانگر
دیدگاههای اجتماعی این کشور هستند و همچنین از اینکه امشب را به نویسندگان
ارمنی، خصوصا واروژان وسکانیان اختصاص دادید. من امشب نمیخواهم در
اینجا در مورد کتاب و محتوایش صحبت کنم بلکه میخواهم یادآور شوم که این
روزها در ارمنستان و دیاسپورا (مهاجرین و جوامع دور از وطن) صدمین سالگرد
قتل‌عام ارامنه درحال برگزاری است. چند روز دیگر در روز 24 آوریل مراسم
تقدیس قربانیان قتل‌عام ارامنه در کلیسای ارامنه برگزار می‌شود. از سال
1894 تا سال 1923 در حکومت عثمانی و حکومتهای بعدی ترکیه قتل‌عام ارامنه
صورت می‌گرفت؛ شاید اینجا این پرسش مطرح شود که در 30 سالی که قتل‌عام
انجام شده است چرا روز 24 آوریل را به عنوان روز یادبود و بزرگداشت
قربانیان قتل‌عام ارامنه انتخاب کرده‌اند؟! پاسخ این است که در تمام مدتی
که کشتار انجام میشد در شب 24 آوریل بود که تعداد زیادی از متفکران،
دانشمندان و نویسندگان ارمنی کشته شدند و این بدون هدف نبود چون پیش از
اینکه قتل‌عام مردم عادی را شروع کنند هدف این بود که دانشمندان و متفکران
ارمنی را از بین ببرند؛ در میان این نویسندگان میتوانیم به دانیل
واروژان، روبن سواک، گریکور ظهراب و یکی از بزرگان موسیقی ارمنی کومیتاس
اشاره کنیم، باید بگویم که ترکیه به اهداف خودش نرسید و امروز ما شاهد
جمهوری ارمنستان و دیاسپورا هستیم.
کتابی را که امروز بررسی خواهیم
کرد به همین موضوع تعلق دارد؛ واروژان وسکانیان در کتابش به دردهای ملت ما
پرداخته است، نکتهای که میتوانیم در اهمیت این کتاب به آن اشاره کنیم
این است که در این کتاب هیچ نشانی از کینه وجود ندارد و کتاب در کل
مرثیهای است بر حوادثی که بر ملت ارمنستان گذشته است. در کتاب یکی از
شخصیتهای داستان توصیفی که از وضعیت دارد این است که «سرنوشت ملت‌ها را
شاعران می‌سازند» و خود من هم بر این عقیده هستم. کتاب هنوز به چاپ نرسیده
است و امیدوارم این مهم هر چه زودتر پیش بیاید و فارسی‌زبانان هم با کتاب
آشنا شوند.»
سخنران بعدی واروژ سورنیان بود که با موضوع ادبیات ارمنی از قرن بیستم به بعد به سخنرانی پرداخت.
وی
گفت: «بدیهی است که صحبت از ادیبان یک قوم یا یک ملت در یک جلسه سخنرانی
نمی‌گنجد، بنابراین سعی گردیده است فقط یک شمای کلی از سیر ادبیات ارمنی طی
یکصد و چند سال گذشته ارایه گردد با این امید که این جلسه رهگشای
علاقه‌مندانی باشد که بخواهند در این مورد تحقیق بیشتر بنمایند.
در
دهه‌های پایانی قرن نوزدهم و همزمان با تشدید جنبش‌های ملی‌گرایانه در
اروپا، در میان جامعه‌های ارمنی ساکن در اراضی تحت حکومت دولت‌های روسیه و
ترکیه عثمانی نیز حرکت‌هایی در زمینه‌های اجتماعی و هم در عرصه‌های فرهنگی-
به‌خصوص هنر و ادبیات- پدید آمد. در ادبیات، با توجه به اینکه خاچاتور
آبوویان با استفاده از زبان محاوره‌ای در نوشته‌هایش ادبیات را در میان
مردم عادی گسترش داده بود، این حرکت سرعت بیشتری داشت.
در آن زمان
ارمنستان مستقل وجود نداشت و اکثریت قاطع جمعیت ارمنی در مناطق نامبرده
فوق، یعنی روسیه و ترکیه عثمانی سکونت داشتند و جالب است که ادبیات، گویش و
سبک زندگی آنان نیز بر اساس محل زندگی‌شان در روسیه- ارمنستان شرقی- یا
ترکیه- ارمنستان غربی- تفاوت داشت. زبان محاوره‌ای و ادبی ارمنستان شرقی
معروف بود (و هست) به ارمنی شرقی، درحالی که مردم ارمنستان غربی به ارمنی
غربی صحبت می‌کردند و می‌نوشتند که از نظر ساختاری تفاوت اساسی با ارمنی
شرقی داشت (و دارد). مرکز فرهنگی ارمنیان شرقی در تفلیس قرار داشت که
شاهزاده‌نشین بود و روابط فرهنگی نزدیکی با مسکو داشت، در صورتی که کانون
روشنفکران ارمنیان غربی در قسطنطنیه (استانبول کنونی) بود که شهری اروپایی
به‌شمار می‌آمد و در بزرگراه مراودات افکار شرق و غرب بود.
گارون
سرکسیان، مترجم کتاب «پچپچه نامه» ابتدا شرحی مختصر از زندگی نویسنده کتاب
داد: «واروژان وسکانیان در 25 آگوست سال 1958 میلادی در شهر کرایوا
رومانی زاده شد. دوران کودکی و نوجوانی وی در فوکشان سپری شد تحصیلات
متوسطه را در دبیرستان آلکساندرو یون کوزای شهر فوکشان گذراند، سپس در
دانشگاه اقتصاد و دانشکده ریاضی دانشگاه بخارست تحصیل کرد. از سال‌های
1996-2000، سپس از سال 2004 تاکنون نماینده مجلس سنای رومانی و رییس
کمیسیون اقتصاد، صنعت و خدمات است. در سال‌های 2006-2007 وزیر اقتصاد و
بازرگانی و از 2007-2008 وزیر اقتصاد و دارایی بوده است. در سال 2012 باری
دیگر به وزارت اقتصاد منصوب شد، اما در اکتبر 2013 از این مقام استعفا
کرد.
واروژان وسکانیان، نایب‌رییس انجمن نویسندگان رومانی و رییس
انجمن ارمنیان رومانی است. دارای آثاری چون سه جلد شعر به نام‌های «شمن
آبی، «چشم سپید شهبانو «عیسای هزار بال» و همچنین مجموعه داستان «مجسمه
فرمانده» که برای این اثر به دریافت جایزه انجمن نویسندگان بخارست نایل شده
است.
کتاب پچپچه‌نامه را در سال 2009 به زبان رومانیایی منتشر کرد و
در همان سال عنوان بهترین اثر ادبی سال رومانی، همچنین جایزه بزرگ ادبی
آکادمی رومانی را برای نوشتن این کتاب دریافت کرد. این کتاب تاکنون به 15
زبان مختلف ترجمه شده است.»
و سرانجام روبینا گالوستیان پیام واروژان وسکانیان نویسنده کتاب «پچپچه‌نامه» را قرائت کرد که شرح پیام از این قرار است:
مدعوین عزیز و گرامی شرکت‌کننده در مراسم روخوانی عمومی کتاب
خانم‌ها؛ آقایان
از
طرف ارمنیان رومانی صمیمانه‌ترین درودهای خود را تقدیمتان می‌کنم و مراتب
تحسین و شگفتی خود را از ارمنیان ایران که طی قرن‌های متمادی در آن خاک و
بوم زندگی کرده و فرهنگ و ادب خود را حفظ کرده‌اند ابراز می‌دارم.
آرزومندم در آینده نیز بتوانیم روابط صمیمانه و همکاری‌های نزدیک با هم
داشته باشیم.
اینک که کتابم «پچپچه نامه» به زبان فارسی ترجمه شده است
امیدوارم پس از چاپ آن به ایران سفر و درمراسم رونمایی آن شرکت کنم. باشد
تا فرصتی برای همکاری‌های روزافزون فراهم گردد.
باعث خوشحالی من است
که در تهران روخوانی از کتاب «پچپچه‌نامه» همزمان با روخوانی عمومی جهانی
برگزار می‌شود که طی آن چندین کتاب درباره نسل کشی ارمنیان نیز معرفی
خواهند شد. کتاب «پچپچه‌نامه» شهرتی جهانی کسب کرده و تاکنون به حدود بیست
زبان زنده دنیا ترجمه شده است.
در پایان، یک بار دیگر به کلیه مدعوینی که در جلسه روخوانی کتابم شرکت کرده‌اند درود می‌فرستم و برایشان آرزوی موفقیت و